Hạn chế can thiệp hành chính vào quan hệ dân sự

Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tổng kết thi hành Bộ luật Dân sự năm 2005, diễn ra cuối tuần vừa qua

“Là Bộ luật chi phối nhiều đạo luật khác trong hệ thống pháp luật nên Bộ luật Dân sự phải thực sự trở thành Bộ luật của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo được cú hích đáng kể cho sự phát triển của các quan hệ thị trường...”, Phó thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh tại Hội nghị toàn quốc tổng kết thi hành Bộ luật Dân sự năm 2005 vừa diễn ra tại Hà Nội.

Đánh giá 7 năm thi hành Bộ luật Dân sự, Phó thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, Bộ luật này có vị trí đặc biệt quan trọng, chi phối nhiều đạo luật khác trong hệ thống pháp luật và tác động tới tất cả các quan hệ dân sự trong xã hội. Bộ luật Dân sự cũng cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về các quyền tự do, bình đẳng về nhân thân và tài sản cá nhân... 

Tuy nhiên đến nay, Bộ luật đã bộc lộ một số bất cập như chưa xác định rõ mối quan hệ với các luật khác điều chỉnh quan hệ dân sự, các quy định vẫn còn mang nặng tính hành chính, nhiều quy định chưa tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia...

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng đánh giá: “Bộ luật Dân sự 2005 cũng là lần đầu tiên quy định đầy đủ địa vị pháp lý, chuẩn mực pháp lý cho cách ứng xử của cá nhân, pháp nhân, chủ thể khác; quyền và nghĩa vụ của các chủ thể về nhân thân và tài sản trong các quan hệ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động... Chính Bộ luật Dân sự 2005 đã đánh dấu bước phát triển mới, khẳng định một diện mạo mới không chỉ của pháp luật dân sự mà của cả hệ thống pháp luật Việt Nam”.

Ông Tụng cũng thừa nhận, sau hơn 7 năm thi hành Bộ luật Dân sự đã bộc lộ những bất cập, hạn chế; thiếu nhiều quy định cụ thể như quy định liên quan đến hộ gia đình, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, bồi thường thiệt hại trong trường hợp gây thiệt hại cho nhiều người... Nhiều quy định thuộc phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Dân sự nhưng đến nay chưa có văn bản hướng dẫn thi hành kịp thời hoặc chưa cụ thể nên khó thực thi trên thực tế... Một số quy định hướng dẫn không phản ánh kịp thời yêu cầu của thực tiễn. 

Việc công nhận, thực hiện quyền dân sự về thân nhân, tài sản, sở hữu và giao dịch còn nhiều bất cập như hệ thống đăng ký sở hữu, quyền sử dụng đất, đăng ký giao dịch và công chứng giao dịch còn chưa thực sự liên thông, làm giảm tính công khai, minh bạch trong giao dịch...

Đó cũng là lí do tại Hội nghị tổng kết này, Bộ Tư pháp đặt vấn đề sửa đổi bổ sung Bộ luật Dân sự. Theo Thứ trưởng Đinh Trung Tụng, Bộ luật Dân sự phải được xây dựng trên cơ sở tôn trọng quyền tự do giao dịch dân sự giữa các cá nhân, tổ chức. Tiến tới hạn chế sự can thiệp của cơ quan công quyền vào quá trình hình thành, tồn tại và phát triển của các quan hệ giao dịch dân sự, bảo đảm các quan hệ này được hình thành một cách dễ dàng, phát triển ổn định.

Bộ luật Dân sự sửa đổi lần này phải có đầy đủ có cơ chế bảo đảm, bảo vệ thích hợp các quyền liên quan đến chế độ sở hữu, hình thức sở hữu, các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu. Bên cạnh đó còn tiến hành hoàn thiện thêm một bước các quy định về quyền của các chủ thể đối với tài sản của người khác, đặc biệt là quyền sử dụng đất. 

Bộ luật Dân sự phải hướng đến việc đề cao nguyên tắc tự do hợp đồng, bảo đảm quyền kinh doanh của các chủ thể và bảo đảm an toàn pháp lý cho các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ dân sự.

Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, trong lần sửa đổi này Bộ luật Dân sự cần phải thể hiện được 2 quan điểm quan trọng: Phải thực sự trở thành nền tảng pháp lý của hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ có chủ thể bình đẳng, tự thỏa thuận, tự định đoạt và tự chịu trách nhiệm; phải thực sự trở thành Bộ luật của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo được cú hích đáng kể cho sự phát triển của các quan hệ thị trường, thúc đẩy sự chủ động và sáng tạo của các chủ thể tham gia các hoạt động giao lưu dân sự, huy động mạnh mẽ các nguồn lực đầu tư cho sản xuất, kinh doanh, hạn chế đến mức thấp nhất sự can thiệp hành chính vào giao lưu dân sự... 

Phó thủ tướng lưu ý phải xác định rõ mục tiêu, quan điểm và những định hướng lớn sửa đổi, bổ sung Bộ luật Dân sự năm 2005, nhất là trong giai đoạn lịch sử lập hiến, lập pháp của đất nước đang bước vào thời kỳ phát triển mới theo các quan điểm dân chủ, dân sinh, dân quyền thể hiện đậm nét trong Cương lĩnh xây dựng đất nước.