Đấu thầu: Cần giá sàn và hạn chế chỉ định thầu

3 năm 2009 - 2011 cho thấy, chỉ định thầu kém cạnh tranh nhất trong các đấu thầu lại có tỷ lệ áp dụng lớn nhất ở nước ta, chiếm từ 67% - 75% tổng số gói thầu đã thực hiện

Báo cáo tổng kết công tác đấu thầu 3 năm 2009 - 2011 cho thấy, chỉ định thầu kém cạnh tranh nhất trong các đấu thầu lại có tỷ lệ áp dụng lớn nhất ở nước ta, chiếm từ 67% - 75% tổng số gói thầu đã thực hiện. Trong thảo luận về dự thảo Luật đấu thầu sửa đổi, nhiều đại biểu cho ý kiến về nội dung này.

Nên hạn chế chỉ định thầu

Với việc áp dụng phổ biến chỉ định thầu, đại biểu Nguyễn Hữu Đức (Bình Định) cho rằng, cần thiết phải cụ thể hóa những quy định mang tính nguyên tắc về phạm vi và điều kiện áp dụng, quy trình chỉ định thầu để hạn chế việc áp dụng hình thức chỉ định thầu ngay trong luật.

Theo quan điểm của đại biểu Phạm Văn Cường (đoàn Lào Cai), nên hạn chế các trường hợp được áp dụng chỉ định thầu. Hình thức này chỉ quy định trong trường hợp như bất khả kháng, thiên tai, địch họa, bí mật quốc gia. Không nên quy định tiêu chí chỉ định thầu chung, dễ bị lợi dụng áp dụng dẫn đến tình trạng tiêu cực trong đấu thầu, trong chỉ định thầu. Theo đại biểu, trong luật có tới 12 trường hợp chỉ định thầu là quá lớn. Càng co hẹp nội dung chỉ định thầu thì chúng ta càng hạn chế được tiêu cực và đồng thuận vấn đề đó là phòng ngừa, chống tham nhũng.

Cùng chung quan điểm này, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) cho rằng, các quy định mang tính định lượng và cụ thể hóa càng nhiều càng tốt, tránh các quy định mang tính định tính để bảo đảm sự rõ ràng, minh bạch. Với gói thầu bí mật quốc gia, gói thầu thuộc dự án cấp bách vì lợi ích quốc gia thì cần có quy định rõ ràng về thủ tục và khung pháp lý kiểm soát để làm cơ sở yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xác nhận một gói thầu được coi là thuộc vào các trường hợp nêu trên. Nếu không sẽ có tình trạng chủ đầu tư kiến nghị tràn lan, thủ tục thiếu nhất quán về điều kiện để được áp dụng chỉ định thầu và không phân định rõ được trách nhiệm của từng cấp quyết định.

Còn đại biểu Lê Công Đỉnh (đoàn Long An) đề nghị Cơ quan soạn thảo nghiên cứu đưa các quy định về tỷ lệ giảm giá thành. Đại biểu cho rằng, đây là một yếu tố cho việc chỉ định thầu làm tăng tính hiệu quả trong chỉ định thầu. Bởi lẽ, đối tượng được lựa chọn đã được xác định trước thường là những đơn vị có năng lực để thực hiện. Do đó tỷ lệ giảm giá nên được xem là tiêu chí quan trọng trong chỉ định thầu. Kết quả lựa chọn nhà thầu trên từng lĩnh vực có tỷ lệ giảm giá khác nhau khi đấu thầu. Do đó, tỷ lệ giảm giá khi chỉ định thầu có thể theo các trường hợp sau: Một là tỷ lệ giảm giá theo lĩnh vực đó của năm trước hoặc áp dụng tỷ lệ tiết kiệm một gói thầu tương tự đã có kết quả trước đó không quá 3 hoặc 6 tháng. Hai là theo tỷ lệ tiết kiệm bình quân của năm trước trên địa bàn tỉnh hoặc theo tỷ lệ chung của cả nước theo Báo cáo hàng năm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Góp ý cho nội dung này, theo đại biểu Nguyễn Phi Thường (đoàn Hà Nội): Nếu Luật đấu thầu vẫn chỉ quẩn quanh phục vụ đấu thầu 2 bên, 2,5 bên như dự thảo thì không thể xử lý dứt điểm, căn cơ những tiêu cực như thông thầu, quân xanh, quân đỏ, lobby, đi đêm, liên minh rút tiền và sự vô trách nhiệm của những chủ đầu tư không phải là chủ sở hữu đích thực tại dự án đầu tư.

Đại biểu đặt câu hỏi: “Tại sao hoạt động đấu thầu tại nhóm, cơ quan, tổ chức nhà nước, các dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà nước phần lớn vẫn chưa hiệu quả. Còn tại nhóm vốn tư nhân thì ngược lại? Xét cho cùng cũng chính từ yếu tố lợi ích chủ đầu tư và trách nhiệm chủ đầu tư với vốn bỏ ra. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Phi Thường cho rằng, cần xem xét sửa đổi Luật đấu thầu theo hướng luật chỉ quy định những nguyên tắc cơ bản, kèm theo đó là mở rộng thẩm quyền, tăng trách nhiệm cho chủ đầu tư, tăng cường công tác hậu kiểm và xử lý thật nặng những hành vi vi phạm pháp luật đấu thầu, làm thất thoát tài sản Nhà nước. Chủ đầu tư được quyền chủ động quyết định hình thức lựa chọn nhà thầu, chỉ với điều kiện nhà thầu đó được đánh giá là tối ưu nhất tại thời điểm lựa chọn.

Đại biểu Trịnh Ngọc Phương (Tây Ninh) cũng đề nghị Ban soạn thảo nên có những quy định cụ thể về mức giá sàn của gói thầu. Đây là vấn đề rất quan trọng vì quy định mức khống chế giá sàn sẽ khắc phục được tình trạng thông thầu, tình trạng nhà thầu muốn trúng thầu bằng mọi giá qua đó thông đồng với nhau bỏ giá rất thấp so với giá gói thầu theo hồ sơ mời thầu. Sau khi trúng thầu đi đến ký kết hợp đồng, nhưng triển khai thi công ì ạch, chậm trễ. Bởi vì chỉ cần trúng thầu họ sẽ được tạm ứng 30% theo quy định và số tiền này họ sẽ dùng đắp vào các công trình khác… gây khó khăn cho chủ đầu tư và các cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành.

Đấu thầu qua mạng- nên khuyến khích

Về đấu thầu qua mạng, Đại biểu Hà Sỹ Đồng khẳng định đây là quy định mới mẻ. Thực hiện đấu thầu qua mạng sẽ bảo đảm tính minh bạch thông tin, tạo sự cạnh tranh bình đẳng giữa các nhà thầu, giảm thời gian đi lại của nhà thầu, giảm thủ tục hành chính...

Đại biểu cho rằng, đấu thầu qua mạng sẽ có nhiều ưu điểm vượt trội so với đấu thầu truyền thống như hiện nay, góp phần giảm thiểu tham nhũng, lãng phí, quân xanh quân đỏ. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn về tính bảo mật thông tin. Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin của ta hiện nay đã đáp ứng được hay chưa? “Do đó, tôi đề nghị cần xem xét, cân nhắc quy định lộ trình áp dụng đấu thầu qua mạng một cách hợp lý và khoa học” – đại biểu nói.

Cùng chung quan điểm này, đại biểu Đinh Thị Mai Lan (đoàn Cao Bằng) cho rằng, ngoài những ưu điểm vượt trội thì kèm theo đó cũng còn rất nhiều rủi ro, nếu không quy định cụ thể chế định này sẽ chỉ là hình thức.

Để hoạt động đấu thầu qua mạng khả thi, đại biểu Mai Lan đề nghị Ban soạn thảo cần nghiên cứu kỹ hơn việc quy định ràng buộc trách nhiệm các bên tham gia. Ngoài việc các bên tham gia phải đóng tiền bảo đảm, bảo lãnh đúng quy định, hoàn chỉnh các văn bản kèm theo hồ sơ thì người có thẩm quyền, nhà đầu tư cũng cần phải biết rõ tư cách cá nhân của người có chữ ký. Đại biểu Mai Lan đề nghị: “Ban soạn thảo xem xét bổ sung người có chữ ký phải gửi kèm giấy chứng thực tư cách cá nhân và bổ sung những quy định khác nhằm bảo đảm tính xác thực của các pháp nhân tham gia hoạt động đấu thầu. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần xây dựng hệ thống công nghệ thông tin đạt chuẩn, có cơ chế hoạt động chuyên nghiệp và bảo đảm công khai”.

Ngoài các nội dung trên, nhiều đại biểu cho rằng các thông tin về đấu thầu cần phải được công khai, bên mời thầu phải công khai lý do không trúng thầu cho các nhà thầu. Luật cũng cần qui định rõ việc xử lý vi phạm pháp luật về đấu thầu thì bị cấm trong thời hạn bao lâu, phạm vi cấm cụ thể như thế nào…/.

Vũ Hạnh/VOV