Phải công khai, minh bạch cơ chế tính giá điện, xăng dầu

Minh bạch, công khai giá điện và giá xăng dầu luôn được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm bởi đây là những mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống. Để giải tỏa những băn khoăn này, Bộ Công Thương vừa ban hành Thông tư số 11 về công khai giá điện, giá xăng dầu. Đây được nhận định là một động thái tương đối mạnh mẽ, được người dân và doanh nghiệp kỳ vọng.

Minh bạch khi thực hiện thị trường điện cạnh tranh

Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng cho biết, nguyên tắc thị trường điện cạnh tranh là các nhà máy điện trong một hệ thống điện chào giá bán cho người mua và trên cơ sở giá bán chào đó thì người mua được lựa chọn những nhà máy chào giá thấp nhất.

Theo Luật Điện lực và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, từ ngày 1/7/2012, ngành điện đã triển khai vận hành thị trường phát điện cạnh tranh chính thức. Cho đến nay, đã có 49 nhà máy điện, với tổng công suất 12.300MW, chiếm khoảng 42% tổng công suất thiết kế của toàn bộ hệ thống điện tham gia vào thị trường phát điện cạnh tranh chính thức.

Những nhà máy điện này thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (TKV), Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) và một số nhà máy điện độc lập khác. Như vậy, việc vận hành theo nguyên tắc cạnh tranh có nghĩa là chính các nhà máy phải phấn đấu để giảm chi phí trong sản xuất và qua đó các nhà máy này sẽ được ưu tiên tham gia cung cấp điện.

Bộ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, đây là một trong những điều kiện để các nhà máy điện có thể sản xuất được điện với giá rẻ và tiếp đến là người dân có thể được dùng với giá điện thấp. Theo tính toán, giá sản xuất điện hiện nay chiếm khoảng 70% tổng giá thành điện đến tay người tiêu dùng. Điều này cho thấy, nếu giá điện của các nhà máy điện bán cho EVN càng thấp, giá điện đến tay người tiêu dùng sẽ thấp. Đó chính là mục đích của việc đưa ra công cụ thị trường phát điện cạnh tranh.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng thừa nhận, thời gian qua việc minh bạch, công khai những nội dung liên quan đến giá điện cũng như tình hình sản xuất kinh doanh của ngành điện nói chung vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Chính vì vậy, người tiêu dùng có nhu cầu cần phải nắm rõ những chi phí, yếu tố liên quan đến giá bán điện cho người tiêu dùng. Đây là một trong những lý do để Bộ Công Thương ban hành Chỉ thị số 11 ngày 22/4 vừa qua, trong đó có nội dung quy định về công khai minh bạch giá điện.

Người dân chủ động giám sát

Người đứng đầu ngành Công Thương cho biết, theo chủ trương chung từ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thì những hàng hóa thiết yếu phục vụ cho sản xuất và đời sống của nhân dân cần phải thực hiện theo cơ chế công khai hóa, minh bạch hóa bởi nó liên quan đến quyền lợi của người tiêu dùng.

Riêng đối với điện và xăng dầu là những mặt hàng hết sức quan trọng cho đời sống và sản xuất hàng ngày của nhân dân. Vì vậy, hai mặt hàng này chúng ta có chủ trương một mặt sẽ thực hiện theo cơ chế thị trường nhưng mặt khác cũng cần phải có sự điều tiết của Nhà nước nhằm tránh tình trạng quy định giá bán điện và xăng dầu đến tay người tiêu dùng không hợp lý.

Chỉ thị số 11 của Bộ Công Thương nêu rõ ba nội dung chính, một là phải công khai các quy định về mặt pháp luật đối với giá điện, giá xăng dầu; biện pháp điều chỉnh nếu thấy cần thiết đối với hai mặt hàng này. Thứ hai là công khai về chi phí của ngành điện cũng như các cơ sở sản xuất, kinh doanh xăng dầu; trong đó có cả cơ cấu giá thành, biến động thị trường đối với loại hàng hóa đó và những thông tin về tình hình tài chính, tình hình sản xuất kinh doanh, đặc biệt kể cả về thu nhập của cán bộ công nhân viên ngành điện và ngành xăng dầu. Thứ ba là quy định về cơ quan, những thiết chế và những phương tiện để thực hiện công khai, minh bạch hóa nhằm đưa những thông tin đó đến với người dân một cách rộng rãi, phổ cập và thường xuyên nhất.

Theo Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng, ba nội dung của Chỉ thị số 11 hướng tới mục đích để giá điện, giá xăng dầu được công khai minh bạch. Khi nhận được những thông tin công khai về giá điện, người dân sẽ được hưởng lợi. Trước hết, người dân có điều kiện kiểm tra giám sát ngành điện và ngành xăng dầu về việc thực hiện đúng quy định pháp luật hay không. Thứ hai, qua việc công bố công khai cơ cấu về giá điện cũng như giá xăng dầu, người tiêu dùng có quyền được lựa chọn và có điều kiện lựa chọn giá hợp lý đối với mình. Thứ ba, qua việc công khai này, người dân có khả năng tự xem xét đánh giá khả năng của mình, tự quyết định xem mình sử dụng như thế nào cho tiết kiệm, hiệu quả đối với hai mặt hàng này.

Bộ trưởng Bộ Công Thương nhận xét, một trong những mục tiêu của Chỉ thị số 11 là tạo điều kiện cho người tiêu dùng có thể giám sát được hoạt động của các đơn vị sản xuất kinh doanh điện, xăng dầu cũng như thực hiện việc giám sát hoạt động quản lý Nhà nước của các cơ quan liên quan.

Quan điểm của Bộ Công Thương trong quá trình xây dựng cũng như ban hành Chỉ thị số 11 nhằm thực hiện chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về những sản phẩm thiết yếu cần phải công khai, minh bạch càng chi tiết càng tốt bởi vì không có lý do gì để chúng ta không công khai, minh bạch.

Vừa qua, các cơ quan quản lý Nhà nước đã làm được một số việc như thường xuyên tổ chức kiểm tra, giám sát hoạt động của ngành điện, ngành xăng dầu; định kỳ và thường xuyên công bố công khai những thông tin về tình hình sản xuất kinh doanh của các đơn vị này.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cũng thẳng thắn thừa nhận, nội dung này trước đây làm chưa có hệ thống, không liên tục và nhiều nội dung chưa được công bố một cách công khai, đầy đủ. Vì thế, việc ban hành Chỉ thị số 11 nhằm khắc phục những khiếm khuyết, bất cập trong việc công khai trước đây, tạo cho người dân tiếp cận một cách đầy đủ, khách quan tình hình sản xuất kinh doanh của ngành điện, ngành xăng dầu.

Theo Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng, người dân luôn luôn ủng hộ những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, nhưng khi chủ trương, chính sách đó được thể chế hóa, người dân rất muốn các cơ quan thực hiện sẽ thể chế hóa như thế nào. Qua đây các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị sản xuất, kinh doanh điện, xăng dầu phải nhận thức rõ trách nhiệm đó.

“Chúng ta phải nhận thức rằng, việc công khai, minh bạch không chỉ phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, đơn vị, mà còn giúp người dân hiểu rõ những thuận lợi, khó khăn trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Qua đó, người dân ủng hộ, chia sẻ và đồng tình với các chủ trương, chính sách và cơ chế của Đảng và Nhà nước ban hành,” Bộ trưởng nói.

Trong Chỉ thị số 11 quy định rất chi tiết tần suất công bố thông tin, thời điểm, nội dung và các phương tiện công bố các thông tin này như trên website của Bộ Công Thương, website của EVN, Petrolimex và trên các phương tiện thông tin khác… để đưa thông tin đến người dân và một mặt cũng là nơi phản ánh những nguyện vọng, suy nghĩ và yêu cầu đối với các cơ quan liên quan như EVN và các cơ quan quản lý Nhà nước…

Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng cũng mong muốn, người dân tham gia chủ động và đầy đủ vào việc giám sát hoạt động của ngành điện, ngành xăng dầu và việc quản lý Nhà nước đối với các ngành này.

Đảm bảo cung cấp đủ điện

Liên quan đến việc đảm bảo cung cấp đủ điện cho mùa khô năm nay và các năm tiếp theo, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng khẳng định, chưa lúc nào ngành điện được vận hành tốt như thế này, thể hiện qua việc ngành điện có hệ số dự phòng khoảng 20% trên tổng nhu cầu điện. Như vậy, trong điều kiện bình thường nếu nhu cầu điện tăng bình quân khoảng 10-11%, ngành điện hoàn toàn có khả năng đáp ứng nhu cầu này.

Tuy nhiên, nếu xảy ra sự cố lớn thì có thể vào thời điểm đó, việc cung cấp điện sẽ có khó khăn. Vừa qua, do sự cố của mỏ khí ở ngoài khơi vùng biển Việt Nam với Malaysia chỉ liên quan đến vấn đề kỹ thuật nhưng việc cung cấp khí cho sản xuất điện có bị ảnh hưởng.

Đứng trước tình hình này, ngành điện đã có những phương án để ứng phó, đặc biệt là đưa vào vận hành đúng tiến độ từ ngày 5/5 vừa qua đường dây truyền tải điện cao áp 500kV mạch 3 Pleiku-Mỹ Phước-Cầu Bông, đảm bảo cung ứng điện cho Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam giai đoạn mùa khô này.

Ngoài ra, ngành điện còn có một dự phòng nữa trong trường hợp nhu cầu cao hơn về điện sẽ huy động các nhà máy điện chạy bằng các nguyên liệu khác như chạy dầu diezen và dầu Mazut…

Với những biện pháp này, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng khẳng định, ngành điện sẽ đáp ứng đủ điện cho năm nay cũng như năm 2015.

Quang Toàn (Theo TTXVN/Vietnam+)